محدودیت نمایندگی مجلس| جوان‌گرایی با نمک انتخاباتی| آیا این همه ماجرا است؟
چهره‌های دیروز نمایندگان مجلس جالب بود؛ اعضای جبهه پایداری اخم بر چهره داشتند و اصلاح‌طلبان و اعتدالیون آرام بودند. ماجرا از این قرار بود که نمایندگان مجلس در جریان بررسی طرح اصلاح موادی از قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی مصوب کردند که کاندیداتوری افرادی که 3 دوره متوالی نماینده مجلس بودند، برای دوره چهارم ممنوع شود.
آفتاب‌‌نیوز :
روز گذشته اهالی بهارستان در جریان بررسی طرح اصلاح موادی از قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی قانونی را به تصویب رساندند که از همان ساعات اولیه واکنش‌های زیادی را به همراه داشت. بر این اساس مقرر شد کاندیداتوری افرادی که سه دوره متوالی نماینده مجلس بودند، برای دوره چهارم ممنوع شود.
به گزارش آفتاب‌‌نیوز؛ در جریان بررسی طرح اصلاح موادی از قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی، کاندیداتوری افرادی که سه دوره متوالی نماینده مجلس بودند، برای دوره چهارم نمایند‌گی‌شان ممنوع اعلام شد؛ مصوبه‌ای که آه از نهاد خیلی‌ها بلند کرد و آینده شغلی‌شان را بدجور به خطر انداخت.
**یک مصوبه و هزار حرف و حدیث
به نوشه خبرگزاری ایرنا، این مصوبه اکنون محملی شده برای گمانه‌زنی‌های انتخاباتی و پیش‌بینی درباره اینکه در مجلس بعدی جای کدام‌یک از نمایندگان خالی خواهد بود و آرایش سیاسی آن به چه نحو خواهد شد و رقابت‌ها چگونه شکل خواهد گرفت و خلاصه اینکه خانه‌تکانی احتمالی در بهارستان چه ابعاد و جزئیاتی خواهد داشت؛ اتفاقی که دیروز افتاد و پس‌لرزه‌های آن را از جوانب مختلفی می‌توان به بحث گذاشت. نخست ادله کارشناسی است که ناظر بر متن این مصوبه می‌توان برشمرد. موافقان معتقدند این مصوبه ضمانتی عینی برای گردش نخبگان در قوه مقننه است و به همین واسطه بازنشستگی اجباری برخی نمایندگان باسابقه را به فال نیک می‌گیرند.
هر چه باشد، با قانونی شدن این محدودیت، خیلی‌ها باید عطای نمایندگی مجدد را به لقایش ببخشند و به فکر دست و پا کردن پست و سمتی دیگر برای خدمت باشند؛ رویه‌ای که بر قوه مجریه نیز حکمفرماست و در این چهار دهه هم جز در مواردی نادر -که برخی ریاست‌جمهوری مادام‌العمری مرحوم هاشمی‌رفسنجانی را دنبال می‌کردند- با همان استدلال، پذیرفته شده و مورد اجماع بوده است.
مضاف بر آنکه با اجرای این مصوبه زمینه جوان‌گرایی مثل خیلی از نهاد‌های دیگر در مجلس هم فراهم شده و بر این اساس احتمالا پای جوانان به قوه مقننه باز خواهد شد. این را هم باید اضافه کرد که قانونی شدن این مصوبه به منزله شکسته شدن تمرکز قدرت به‌ویژه در حوزه‌های انتخابیه کوچک و شهرستان‌هایی که مردم‌شان سال‌هاست توفیق اجباری نصیب‌شان شده تا یکی دو نماینده به بخصوص را راهی بهارستان کنند؛ حوزه‌هایی که فلان نماینده به مدد نام و آوازه خود چندین و چند سال است نوعی انحصار را برای خود رقم زده و دیگر کاندیداها هم توانی برای رقابت با او ندارند.
**مخالفان چه می گویند؟
در مقابل، مخالفان هم استدلال‌های قابل‌تأملی برای خود دارند؛ از جمله آنکه با این اتفاق و جایگزینی نمایندگان جدید و کم‌تجربه بار کارشناسی مجلس با افتی چشمگیر مواجه خواهد شد؛ اتفاقی که تا حد زیادی در مجلس دهم هم افتاد و در نتیجه آن، خیلی‌ها این دوره را ضعیف‌ترین دوره مجلس شورای اسلامی در چهار دهه گذشته خواندند.
ناسازگاری این مصوبه با قانون اساسی توجیه دیگری است که در مخالفت با آن مطرح شد. بر این اساس مخالفان می‌گویند قانون اساسی اجازه نداده که دایره انتخاب مردم برای گزینش نمایندگان‌شان در پارلمان دچار محدودیت شود. این در حالی است که آنجا در بیان شرایط کاندیداتوری ریاست‌جمهوری نسبت به هشت سال تصریح شده و این یعنی ممنوعیت کاندیداتوری برای نمایندگان بیش از سه دوره متوالی، نوعی تغییر قانون اساسی تلقی شده و پذیرفته نیست. این استدلال‌ها البته مثال نقض قابل‌توجهی هم دارد که نمی‌شود به سادگی از کنار آنها عبور کرد. از مجالس اول و دوم که همه نمایندگان آنها یک یا دودوره‌ای بودند که بگذریم، از مجلس هفتم به این سادگی‌ها نمی‌شود گذشت.
دوره هفتم مجلس شورای اسلامی را خیلی‌ها یکی از موفق‌ترین ادوار پارلمان می‌دانند؛ مجلسی که چه به لحاظ دغدغه‌ها، جهت‌گیری‌ها و اقدامات عدالت‌خواهانه، چه از منظر جوان‌گرایی و چه با دید کارآمدی از سطح قابل‌قبولی برخوردار بود و برخلاف مجالس بعدی انتظارات را تا حد زیادی برآورده کرد. این البته در حالی بود که بسیاری از نمایندگان سرشناس این دوره همچون الیاس نادران، علیرضا زاکانی، حسین مظفر، اسماعیل گرامی‌مقدم، حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، تیمورعلی عسگری، محمد دهقان، محمد خوش‌چهره، عماد افروغ و... نخستین باری بود که نمایندگی مجلس را تجربه می‌کردند و برخی دیگر از جمله غلامعلی حدادعادل، احمد توکلی، قدرت‌الله علیخانی، منوچهر متکی و... دومین دوره نمایندگی خود را پشت سر می‌گذاشتند. با این حال چیزی از بار کارشناسی مجلس هفتم کم نشد و چیزی به نام کم‌تجربگی مانعی در پیشبرد امور آن ایجاد نکرد.
**آیا این همه ماجرا است؟
فارغ از تحلیل و تفسیر و تأویل‌های ناظر بر متن، اما نباید فرامتن این ماجرا را از نظر دور داشت. همان‌طور که اشاره شد، با قانونی شدن این مصوبه جمع قابل‌توجهی از نمایندگان کنونی باید با بهارستان خداحافظی کنند؛ جمعی که سرشناس‌ترین‌شان علی لاریجانی رئیس مجلس است و نمایندگان مطرح دیگری نظیر علی مطهری، مسعود پزشکیان، محمد دهقان، علاءالدین بروجردی، سیدحسین نقوی حسینی، امیرحسین قاضی‌زاده، علیرضا محجوب و... را هم دربر می‌گیرد.
لاریجانی در جریان بررسی این طرح و در واکنش به نطق قاضی‌پور مبنی‌بر اینکه چنین پیشنهادی صرفا با هدف نخبه‌کشی و حذف رئیس مجلس ارائه شده، توضیح داد این تصور درست نیست و خود نیز با پیشنهاد تابش برای ایجاد محدودیت مورداشاره موافق است، چراکه در این صورت افرادی که مدتی در مجلس حضور داشتند، استراحت می‌کنند.
**چرا لاریجانی موافق بود؟
اعلام موافقت لاریجانی با بندی را که مانع ادامه حضور او در دوره‌های بعدی مجلس می‌شود باید تا حد زیادی قابل‌تأمل دانست. به‌ویژه با نیم‌نگاهی به چشم‌انداز تحولات فضای سیاسی کشور و دوره پساروحانی، لذا باید گفت این ابراز همراهی از دو حال خارج نیست؛ لاریجانی یا قلبا با تصویب این بند مخالف بوده و با اطلاع از نظر مخالف شورای نگهبان - یا لااقل امید به قطعی بودن رد شدن آن در این شورا- در ظاهر با تصویب آن اعلام موافقت کرده یا آنکه این پروژه با موافقت مستقیم او به نتیجه رسیده و او به‌طور واقعی حامی آن است؛ حمایت و موافقتی که با نیم‌نگاه به انتخابات 1400 از سویی او را به‌طور آبرومندانه از حضور در انتخاباتی که قرار است دو سال پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار شود معاف می‌سازد و اتفاقا پرستیژ تمکین به قانون را هم برای او به ارمغان می‌آورد و از سوی دیگر ریسک قرار گرفتن مجدد در معرض انتخاب مردم را منتفی می‌کند.
هرچه باشد، لاریجانی یک بار تجربه دوم شدن در حوزه انتخابیه قم را در پرونده دارد و هیچ دور از ذهن نیست که این تجربه در انتخابات مجلس یازدهم هم تکرار شود و حتی مثلا در شرایطی بدتر مردم قم او را به‌عنوان منتخب سوم خود راهی مجلس کنند؛ اتفاقی که می‌تواند بر سرنوشت لاریجانی در انتخابات ریاست‌جمهوری سایه انداخته و موقعیت او را سخت به خطر اندازد. از این زاویه حالا می‌توان گفت موافقت رئیس مجلس با پیشنهاد نماینده اردکان برای اعمال محدودیت بر دوره‌های نمایندگی قابل‌درک به نظر می‌رسد.
تبریک کنایه‌آمیز سیدحسین نقوی حسینی به رئیس مجلس را هم می‌توان از این زاویه تحلیل کرد؛ جایی که نماینده ورامین خطاب به لاریجانی گفت: «نمایندگان با این مصوبه به شما فرصتی دادند که به کارهای دیگر خود برسید، چراکه این دوره، دوره آخر شما در مجلس است!»گذشته از اینها به نظر می‌رسد تأیید مصوبه روز گذشته مجلس توسط شورای نگهبان بیش از هرکس محمدرضا عارف را خشنود خواهد کرد، چراکه چنین اتفاقی می‌تواند زمینه را برای فتح کرسی شماره یک مجلس آینده توسط او فراهم آورده و رئیس فراکسیون امید را بر جایگاه ریاست پارلمان بنشاند؛ موضوعی که احتمالا تا حد زیادی خیال اصلاح‌طلبان را از بابت کاندیداتوری عارف در انتخابات 1400 هم راحت خواهد کرد.
روزنامه آرمان نیز در همینباره نوشته است: تصویب این قانون به معنای خداحافظی نمایندگان قدیمی با ساختمان هرمی شکل بهارستان است و در نتیجه چهره‌های مجلس یازدهم متفاوت با مجالس قبلی خواهد شد که البته این تغییرات در کنار محاسنی که دارد معایبی هم خواهد داشت. به عنوان نمونه علی لاریجانی از چهره‌های شاخص مجلس است که نقش مهمی در ایجاد توازن در میان نمایندگان را بر عهده دارد و اجازه نمی‌دهد مواضع سیاسی یک گروه بر مصوبات مجلس تاثیرگذار باشد.
از سوی دیگر با ورود نمایندگان جدید به مجلس ایده‌های جدید در پارلمان مطرح خواهد شد و انگیزه خوبی برای رفع نواقص و کاستی‌ها وجود خواهد داشت. پیشنهاد دهنده طرح محدودیت حضور نمایندگان بیش از 3 دوره در مجلس معتقد است این مصوبه هم به تربیت نیرو‌های جدید و هم به نخبه‌پروری در کشور کمک خواهد کرد. پس از آنکه طرح ممنوعیت به کارگیری بازنشستگان تصویب شد و مورد استقبال جامعه قرار گرفت و همچنین از آنجا که افراد نمی‌توانند بیش از 2 دوره متوالی نامزد انتخابات ریاست جمهوری شوند برخی نمایندگان بر آن شدند تا این موضوع را در سطح نمایندگی هم اجرایی کنند که با مصوبه امروز عملا هیچ نماینده‌ای نمی‌تواند بیش از سه دوره متوالی در انتخابات شرکت کند.»
امیری خامکانی گفت: «این مصوبه باعث می‌شود تا افرادی که در شوراها عضویت دارند فضای جدیدی را احساس کنند تا بتوانند در انتخابات مجلس نیز شرکت و از این ظرفیت برای تجربه‌های جدید کشوری استفاده کنند.» نکته حائز اهمیت آن است که طراحان این طرح خود مشمول این قانون خواهند شد که نشان دهنده عزم نمایندگان در چالاک سازی و هموار شدن مسیر ورود جوانان به قوه مقننه است. البته باید در نظر داشت که تصویب ممنوعیت حضور بیش از سه دوره‌ای نمایندگان در پارلمان باید به تصویب شورای نگهبان برسد.
** خداحافظی کدام نماینده؟
محمد آشوری‌تازیانی، اسفندیاراختیاری‌کسنویه یزد، حسین امیری خامکانی، عزیزاکبریان، مهرداد بائوج لاهوتی، یوناتن بت‌کلیا، علاءالدین بروجردی، مسعودپزشکیان، محمدرضا تابش، کاظم جلالی، شهباز حسن‌پوربیگلری، حسن خسته‌بند، محمد دهقانی نقندر، محمدرضا رضایی کوچی، علیرضا سلیمی، حسینعلی شهریاری، هادی شوشتری، محمدقسیم عثمانی، محمدحسین فرهنگی، حمیدرضا فولادگر، سیدامیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، نادر قاضی‌پور، هادی قوامی، حسن کامران دستجردی، جبار کوچکی‌نژاد، جواد کریمی‌قدوسی، محمدمهدی مفتح، علیرضا محجوب، علی مطهری، سیامک مره صدق، سیدناصر موسوی لارگانی، علی لاریجانی، سیدحسین نقوی حسینی و عزت‌ا... یوسفیان ملا نمایندگانی هستند که با استناد به مصوبه دیروز مجلس فرصت کاندیداتوری و حضور در مجلس یازدهم را نخواهند داشت.
** نامه کمیسیون شوراها به لاریجانی
مصوبه مجلس البته اما و اگرهایی به دنبال دارد چنانکه رئیس کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور با بیان اینکه «مصوبه مجلس درباره ممانعت از کاندیداتوری نمایندگان با سابقه سه دوره متوالی نمایندگی، خلاف قانون اساسی است»، گفت: با توجه به ابهام در این مصوبه کمیسیون شوراها نامه‌ای به رئیس مجلس جهت اصلاحیه این مصوبه می‌نویسد که در صورت پذیرش در جلسه علنی این مصوبه اصلاح می‌شود. محمدجواد کولیوند اظهار کرد: قانون اساسی به صراحت درباره دوره‌های ریاست جمهوری مشخص کرده که یک فرد تنها می‌تواند دو دوره متوالی رئیس‌جمهور باشد اما درباره نمایندگان مجلس و شوراها چیزی وجود ندارد این یعنی قید و محدودیت زمانی در این باره وجود ندارد. وی با بیان اینکه «با این مصوبه مجلس، نخبه‌ها از بین می‌روند» توضیح داد: کار مجلس ریل‌گذاری است مجلس حکیم بوده و باید قوانین پخته را ارائه کند ما هم قبول داریم که مجلس به بانوان، جوانان و میانسال‌ها و حتی پیرمردها نیاز دارد اما نباید خودمان با این مصوبه این حق را از هر کدام از اقشار جامعه بگیریم لذا مصوبه مجلس با قانون اساسی مغایرت دارد به همین دلیل پیش‌بینی می‌کنم شورای نگهبان این مصوبه را رد کند.
** نگرانی پایداری‌ها
نمایندگان اصلاح‌طلب و اعتدالی در سال‌های 82، 93 و 97 خواستار تصویب طرح محدودسازی حضور نمایندگان در مجلس بودند که همین موضوع نشان از اعتقاد آنها به چابک‌سازی و دستاوردهای بهتر مجلس برای ملت دارد. پس اظهارات نقوی حسینی نماینده دلواپس و عضو جبهه پایداری را که با این مصوبه جایی در مجلس یازدهم ندارد، باید در راستای نارضایتی و نگرانی او از این مصوبه دانست.
سیدحسین نقوی حسینی در جریان بررسی طرح اصلاح قانون انتخابات مجلس با اشاره به مصوبه مجلس شورای اسلامی مبنی بر ممنوعیت کاندیداتوری بعد از سه دوره نمایندگی خطاب به رئیس مجلس شورای اسلامی گفت: شما هم ان‌شاءا... دور آخرتان است و دوره بعد استراحت می‌کنید. لاریجانی نیز خطاب به او گفت: شما هم نفس راحتی می‌کشید. نقوی حسینی مجددا اظهار کرد: «اگر ملت ما را حذف نکردند همکاران ما را حذف کردند.» یا محمد دهقانی نقندر اظهار داشت: قانون اساسی اجازه نداده است که انتخاب مردم در زمینه نمایندگان مجلس دچار محدودیت شود.
وی افزود: «قانون اساسی در مقام بیان در خصوص شرایط کاندیداتوری ریاست جمهوری به 8 سال مقید کرده است اما در خصوص نمایندگان مجلس چنین قیدی در قانون اساسی وجود ندارد.» این اظهارات نشان از نگرانی و نارضایتی عضو جبهه پایداری دارد چرا که این جریان بارها از تریبون مجلس برای اعلام مواضع گروهی خود و البته هیاهو برعلیه خواست اکثریت مردم استفاده کردند که هجمه‌های پیاپی به رئیس‌جمهور و اصلاح‌طلبان نمونه‌ای از آن اقدامات است. رسانه‌های دلواپسان هم تنها به انتشار خبری کوتاه در مورد مصوبه مجلس اقدام کردند که این هم نشان از نگرانی آنهاست.
** هدف سیاسی؟
از سوی دیگر نمایندگان اسبق مجلس هم درباره این مصوبه تحلیل‌های خاص خود را دارند چنانکه رسول منتجب‌نیا گفت: احتمال می‌دهم که یک هدف سیاسی پشت این موضوع پنهان باشد که بخواهند تعدادی از چهره‌های شاخص مجلس را که افتخار مجلس هستند و می‌توانند مجلس را خوب مدیریت کنند و جهت بدهند، از کاندیدا شدن محروم کنند. به احتمال قطع به یقین شورای نگهبان این مصوبه را رد خواهد کرد و به فرض اینکه رد نشود، اقدام درستی هم نیست. او افزود: نمایندگی مجلس کار اجرایی نیست که بگویند نماینده پس از سه دوره، دیگر توانی برای کار اجرایی ندارد. نماینده، وزیر و یا استاندار نیست که بعد از سه دوره توان کار اجرایی نداشته باشد بلکه تجربه و اطلاعات لازم و اشراف لازم نسبت به مسائل در نمایندگی بسیار موثر است. این فعال سیاسی اصلاح‌طلب ادامه داد: اتفاقا نمایندگان هرچه بیشتر سابقه حضور در مجلس را داشته باشند بهتر می‌توانند مسائل را درک و احساس کنند و برای موضوعات راه حل پیدا کنند.
** مرور درخواست محدودسازی
طرح محدود کردن حضور نمایندگان در بیش از 3 دوره پارلمان که تصویب شد از مدت‌ها قبل مطرح بود که به نتیجه نرسید. به عنوان نمونه در اواخر سال 82مرکز پژوهش‌های مجلس به بررسی طرح محدود کردن حضور نمایندگان در بیش از دو دوره پرداخت و نتیجه آن را چنین ارائه داد: «هواداران محدودیت دوران نمایندگی عقیده دارند که این محدودیت‌ها باعث می‌شود افراد جدید با خصوصیات متفاوت وارد پارلمان شوند که این به نوبه خود موجب دمیده شدن روح تازه در کالبد پارلمان و جریان یافتن خون جدید در شریان‌های مجلس می‌شود. تحقیقاتی که در این زمینه انجام شده موید آن است مابین مجالسی که این قواعد درباره آنها وضع نشده با مجالسی که مشمول این قواعد بوده‌اند، تفاوت زیادی از این حیث دیده نمی‌شود. برخی محققان عقیده دارند که این محدودیت موجب تضعیف نقش و جایگاه قوه مقننه می‌شود».
در سال93 بار دیگر این طرح مطرح شد چنانکه تعدادی از نمایندگان در حال تهیه طرحی در مجلس بودند که بر اساس این طرح قرار بود هر فرد بیش از دو دوره متوالی مجوز حضور در مجلس شورای اسلامی را نداشته باشد. در آن برهه حسین دهدشتی، عبدالکریم حسین‌زاده و جواد هروی پیشگام تهیه و تصویب این طرح بودند که باز هم به نتیجه نرسید تا اینکه روز گذشته نمایندگان پیشنهاد حسین امیری خامکانی را در الحاق بندی به ماده3 طرح اصلاح موادی از قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی بررسی کرده و آن را به تصویب رساندند.
گزارش خطا
ارسال به دوستان
نسخه چاپی
ذخیره عضویت در خبرنامه 
پربحث ترین عناوین
پرطرفدار ترین عناوین
لینک های مفید